Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Częstochowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2019 roku

S ąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marek Przysucha

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Kłosowicz

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2019 roku w C.

sprawy E. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

przy udziale zainteresowanej (...) sp. z o.o. w N.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania E. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O.

z dnia 18 października 2018 roku

zmienia zaskar żoną decyzję i ustala, iż E. M. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. w N. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 2 stycznia 2018 roku zgodnie z zawartą umową o pracę.

Sygn. akt: IV U 314/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 października 2018 roku, znak pisma: (...), Zakład Ubez[pieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że ubezpieczona E. M., jako pracownik płatnika składek na ubezpieczenia społeczne – Spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w N., nie podlega, poczynając od dnia 2 stycznia 2018 roku obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu.

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia organ rentowy powołał się na treść przepisu art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 300), zgodnie
z którym organ rentowy wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności zgłaszania do ubezpieczeń społecznych. Na mocy przepisu art. 68 ust. 1 pkt 1a ustawy systemowej, do zakresu kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy, między innymi, stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że organ rentowy jest zobowiązany do badania i weryfikowania, czy osoba zgłoszona do ubezpieczeń społecznych faktycznie posiada do nich tytuł określony w ustawie.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie danych Kompleksowego Systemu Informatycznego ZUS, organ rentowy ustalił, że płatnik składek, (...) sp.
z o.o. z siedzibą w N. dokonał zgłoszenia E. M. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownika od dnia 2 stycznia 2018 roku. W związku z krótkim okresem zatrudnienia i wysokim wynagrodzeniem ubezpieczonej przed powstaniem roszczenia o wypłatę zasiłku opiekuńczego, organ rentowy wszczął postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zdaniem Zakładu, wyżej wymienione okoliczności nastąpiły w krótkim okresie przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienia E. M. do świadczeń krótkoterminowych, a zadeklarowanie przy tym wyższej podstawy wymiaru składek miało na celu uzyskanie odpowiednio wysokiego świadczenia z ubezpieczenia.

Mając na uwadze całokształt okoliczności faktycznych ustalonych w toku postępowania, organ rentowy uznał, że umowa zawarta przez E. M. została zawarta wyłącznie dla pozoru, celem świadomego osiągania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych, skutkiem czego organ wyłączył ubezpieczoną
z obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowego, chorobowego
i wypadkowego z dniem 2 stycznia 2018 roku.

dow ód: akta ZUS

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona (k. 3-6), domagając się:

1)  na podstawie przepisu art. 47714 2 k.p.c. uchylenia zaskarżonej decyzji jako wydanej bez uzasadnionej podstawy faktycznej i prawnej;

2)  na podstawie przepisu art. 98 1 k.p.c. o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3)  przeprowadzenia dowodów zawnioskowanych szczegółowo w uzasadnieniu odwołania.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona podniosła, że wydana w jej sprawie decyzja jest nieuzasadniona prawnie i faktycznie, albowiem ubezpieczona, jako osoba fizyczna, z rzeczywistym zamiarem nawiązania stosunku pracy (w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy), złożyła w dniu 2 stycznia 2018 roku w formie pisemnej oświadczenie woli w celu zawarcia umowy o pracę. Adresatem tego oświadczenia był natomiast istniejący podmiotowo pracodawca – spółka prawa handlowego – (...) sp. z o.o. w N., a należycie umocowany jej reprezentant złożył także w formie pisemnej zgodne, wzajemne oświadczenie woli – również
z rzeczywistym zamiarem nawiązania stosunku pracy z ubezpieczoną jako pracownikiem. W ocenie odwołującej arbitralne i wadliwe w świetle orzecznictwa jest ustalenie organu rentowego co do pozorności zawartej przez ubezpieczoną i spółkę (...) sp. z o.o. umowy o pracę z dnia 2 stycznia 2019 roku, ponieważ brak jest jakichkolwiek ustaleń organu rentowego odnośnie do wyczerpania przez którąkolwiek ze stron tej umowy przesłanek pozorności jej oświadczenia woli.

Nadto odwołująca wskazała, że będąc zatrudniona od 2 stycznia 2018 roku tylko raz wystąpiła z roszczeniem o wypłatę zasiłku z ubezpieczenia społecznego,
a wysokość wynagrodzenia pracowniczego ubezpieczonej została określona przez strony umowy o pracę w ramach ich dopuszczalnej swobody kontraktowej i nie odbiega od realiów rynkowych dotyczących kadry managerskiej w spółkach prawa handlowego. Ubezpieczona podniosła nadto, że do chwili obecnej rzeczywiście wykonuje swoje obowiązki pracownicze z należytą starannością, a podczas tego okresu reprezentując swojego pracodawcę także w kontaktach z ZUS.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonej (k. 58-60) organ rentowy wniósł
o jego oddalenie, jak również o zasądzenie od odwołującej na rzecz organu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz o przeprowadzenie przez Sąd postępowania dowodowego zgodnie ze zgłoszonymi w punktach od 1. do 6. wnioskami dowodowymi. Uzasadniając swoją odpowiedź na odwołanie organ rentowy wywodził jak w zaskarżonej decyzji, podnosząc nadto, że wbrew twierdzeniom odwołującej, (...) sp. z o.o. nie miał żadnych ekonomicznych czy też organizacyjnych powodów, dla których miałaby zatrudnić odwołującą
w wymiarze czasu pracy podanym w umowie o pracę, na nowo utworzonym stanowisku pracy, z tak wysokim wynagrodzeniem jak wskazane w tejże umowie.

Pismem procesowym z dnia 7 maja 2019 roku (pracodawca odwołującej, (...) sp. z o.o., odniósł się do odpowiedzi ZUS, podnosząc, że argumenty przedstawione przez organ rentowy są całkowicie bezzasadne. Pracodawca wskazał, że ocena organu rentowego odnośnie do faktu, że Spółka miałaby nie mieć żadnych ekonomicznych czy organizacyjnych powodów dla zatrudnienia odwołującej, jest błędna i w żaden sposób nieuzasadniona. Spółka podkreśliła, iż odwołująca ma wykształcenie wyższe ekonomiczne, posiada nadto doświadczenie zawodowe
w pracy na stanowisku kierowniczym, zatem jest osobą kompetentną do piastowania funkcji pełnomocnika zarządu Spółki i wywiązuje się ze swoich obowiązków sumiennie. Utworzenie w Spółce nowego stanowiska, to jest objętego przez ubezpieczoną, nastąpiło z przyczyn organizacyjnych – głównie związanych
z prawidłowym funkcjonowaniem firmy podczas absencji jej Prezesa.

Pismami przygotowawczymi z dnia 31 maja 2019 roku (k. 65) i z dnia 19 czerwca 2019 roku (k. 70) organ rentowy odniósł się do stanowisk uczestnika postępowania
i odwołującej, podnosząc, że stanowią one polemikę ze stanowiskiem ZUS i nie wnoszą do sprawy niczego nowego, wobec czego podtrzymał dotychczasowo zajęte stanowisko.

S ąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. M. zawarła w dniu 2 stycznia 2018 roku z (...) sp. z o.o. umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku pełnomocnika zarządu Spółki,
w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem brutto w kwocie 10.000,00 zł miesięcznie.

dow ód: akta ZUS – umowa o pracę z dnia 2 stycznia 2018 roku

Pismem z dnia 2 sierpnia 2018 roku, w związku ze zwróceniem się przez odwołującą z wnioskiem o wypłatę zasiłku opiekuńczego, organ rentowy zwrócił się do Wydziału Ubezpieczeń i Składek ZUS o przeprowadzenie badania zasadności objęcia E. M. ubezpieczeniami społecznymi ze względu na krótki okres zatrudnienia oraz wysokie wynagrodzenie ubezpieczonej. Pismem z dnia 14 sierpnia 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. zawiadomił ubezpieczoną oraz jej pracodawcę o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne E. M. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 2 stycznia 2018 roku.

Na podstawie kontroli przeprowadzonej w siedzibie Spółki w dniach 4-11 września 2018 roku na okoliczność ustalenia uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacania tych świadczeń P. M. (Prezesowi Spółki) oraz dokonywania rozliczeń z tego tytułu organ rentowy ustalił, że P. M., w okresie pobierania świadczeń z ubezpieczeń społecznych dokonywał w imieniu Spółki czynności faktycznych i prawnych, wobec czego uznał za zasadne przypuszczenie, że ustanowienie ubezpieczonej pełnomocnikiem zarządu stanowi niejako pozorne uzasadnienie dla składania oświadczeń woli w imieniu tejże Spółki w okresie niezdolności do pracy Prezesa przez inną osobę.

Na skutek poczynionych ustaleń organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, uznając zawarcie umowy o pracę przez ubezpieczoną za pozorne.

Ubezpieczona E. M. posiada wykształcenie wyższe ekonomiczne, pozostaje w stosunku pracy ze Spółką do chwili obecnej.

Powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy dokonał na podstawie: akt ZUS, dokumentacji akt sprawy (k. 7-56, k. 1-52), zeznań świadka T. K., przesłuchania P. M. w charakterze zainteresowanego, przesłuchania E. M. w charakterze strony (k. 82-83).

S ąd Okręgowy zważył, co następuje:

I.  Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 300, ze zm., dalej: ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy,
z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a (art. 8 ust. 1 ustawy systemowej).

W myśl przepisu art. 11 ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3
i 12, a zatem – między innymi – pracownicy.

Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 12 ust. 1 ustawy systemowej).

Pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku (art. 13 pkt 1 ustawy systemowej).

Zgodnie z przepisem art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Mając na uwadze powyższe należy zatem przyjąć, iż praca polega na działalności:

1.  zarobkowej (wykonywanej za wynagrodzeniem);

2.  wykonywanej osobiście przez pracownika (z możliwością wyręczenia się inną osobą, za zgodą pracodawcy, do wykonania niektórych czynności);

3.  rozumianej czynnościowo, czyli powtarzanej w codziennych lub dłuższych odstępach czasu, nie będącej więc jednorazowym wytworem (dziełem) lub czynnością jednorazową;

4.  wykonywanej „na ryzyko” pracodawcy, który z reguły dostarcza pracownikowi narzędzi, materiałów i innych środków niezbędnych do wykonywania umówionych obowiązków oraz ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych błędów popełnianych przez pracownika (tzw. ryzyko osobowe), a ponadto
w zasadzie jest obowiązany spełniać wzajemne świadczenie na rzecz pracownika w przypadkach zakłóceń w funkcjonowaniu zakładu pracy, np. przestojów (tzw. ryzyko techniczne) lub złej kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa (tzw. ryzyko gospodarcze);

5.  świadczonej „pod kierownictwem” pracodawcy, co oznacza, że pracownik powinien stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy (art. 100 § 1) i pozostawać do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128). Podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy występuje wyłącznie w postaci podległości organizacyjnej pracownika jako wykonawcy obowiązków na rzecz pracodawcy, który organizuje proces pracy.

Dla ustalenia pozostawania stron w stosunku pracy wymaga się zatem wykazania powstania stosunku o cechach wyróżniających się koniecznością osobistego wykonania pracy w postaci wykonywania czynności w powtarzających się w odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej pracownika
z pracodawcą, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko, a ponadto odpłatnością pracy. Zasada podporządkowania pracownika polega zwłaszcza na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego, które pozostają w związku z wykonywaną pracą, to jest jej organizacją i przebiegiem.

W ocenie Sądu Okręgowego ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny jednoznacznie wskazuje, że w okresie od 2 stycznia 2018 roku E. M. faktycznie wykonywała pracę na rzecz spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą
w N., a tym samym brak było podstaw do wyłączenia jej z ubezpieczeń społecznych z tytułu tego zatrudnienia.

W ocenie Sądu, by dana czynność prawna – a taką jest zawarcie umowy
o pracę – mogła zostać uznana za pozorną, strony muszą mieć zgodną wolę dokonania pozornej czynności prawnej. W niniejszej sprawie organ rentowy zarzuca, że strony jedynie upozorowały zawarcie umowy o pracę z dnia 2 stycznia 2018 roku, faktycznie zmierzając jedynie do uzyskania dla E. M. tytułu do objęcia jej ubezpieczeniami społecznymi, dzięki czemu w najbliższym czasie mogłaby ona korzystać ze świadczeń z tych ubezpieczeń (zasiłek opiekuńczy). W konsekwencji dla uznania trafności stanowiska organu rentowego konieczne byłoby wykazanie, że w dniu 2 stycznia 2018 roku strony jedynie upozorowały zawarcie umowy o pracę,
w rzeczywistości dążąc do celu wskazanego przez organ rentowy. O pozorności zawarcia umowy o pracę nie może świadczyć fakt skorzystania przez ubezpieczoną w krótkim czasie po nawiązaniu stosunku pracy ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego (zasiłek opiekuńczy), albowiem na datę zawarcia umowy nie było przewidywalne zdarzenie losowe w postaci choroby dziecka ubezpieczonej.

Dowodem pozorności nie może być także wysokość wynagrodzenia określonego w umowie o pracę, gdyż żadna ustawa nie zabrania ustaleń tego rodzaju wynagrodzeń. Nadto ZUS pobierał składkę od tego wynagrodzenia nie kwestionując umowy do momentu nadejścia zdarzenia losowego warunkującego wypłatę zasiłku opiekuńczego. W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, stanowisko organu rentowego jest oczywiście błędne.

Sąd Okręgowy nie podziela nadto stanowiska organu rentowego co do wątpliwości związanych z utworzeniem nowego stanowiska w spółce (...) sp. z o.o. tuż przed jego objęciem przez ubezpieczoną. Częsta absencja Prezesa Spółki skutkowała dezorganizacją jej działalności – Spółka nie pozyskiwała nowych kontrahentów oraz podnajemców na stojące, puste hale produkcyjne, część należności od kontrahentów ulegało przedawnieniu. Wobec powyższego Spółka uznała, że korzystniejsze, w tym pod kątem ekonomicznym, będzie utworzenie nowego stanowiska pracy – pełnomocnika zarządu – a zatrudniona na nim osoba odpowie za bieżące wsparcie Prezesa w funkcjonowaniu firmy, pod jego nieobecność przejmie jego obowiązki, będzie nadzorować pozostałych pracowników w trakcie wykonywania przezeń pracy. Nie ulega wątpliwości, że E. M. jest osobą kompetentną na piastowanym stanowisku, posiada wykształcenie wyższe ekonomiczne, ma wieloletnie doświadczenie zawodowe w branży managerskiej.

Nie budzi wątpliwości w ocenie Sądu Okręgowego fakt rzeczywistego świadczenia pracy przez ubezpieczona na rzecz pracodawcy. Ze zgromadzonej
w aktach sprawy dokumentacji jednoznacznie wynika, że od dnia zawarcia przedmiotowej umowy o pracę ubezpieczona pozostawała w stałych kontaktach biznesowych z kontrahentami Spółki czy też organami jednostek samorządu terytorialnego (korespondencja e-mailowa) oraz dokonywała akceptacji faktur VAT. Przesłuchany w toku postępowania świadek, T. K., potwierdził, że ubezpieczona pracowała w Spółce jako pełnomocnik zarządu, miał z nią regularny kontakt w czasie wykonywania obowiązków służbowych, w tym telefoniczny, a nadto zaprzeczył, aby w Spółce była zatrudniona jakakolwiek inna osoba mogąca wykonywać obowiązki należące do odwołującej. Sąd przyznał zeznaniom świadka walor wiarygodności, albowiem pozostają one logiczne, spójne, precyzyjne.

Reasumując, ubezpieczona od początku trwania stosunku pracy rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz spółki (...) sp. z o.o., a zatem jej zatrudnienie nie nosiło cech pozorności. Co więcej, odwołująca pozostaje w tymże zatrudnieniu do chwili obecnej.

Sąd nie podziela stanowiska organu rentowego również w kontekście zarzutów związanych z wysokością wynagrodzenia odwołującej. W opinii Sądu Okręgowego wynagrodzenie to pozostaje w pełni adekwatne do zakresu obowiązków powierzonych ubezpieczonej, doświadczenia zawodowego, wykształcenia, przedstawia wysokość rynkową jeśli chodzi o wynagradzanie kadry managerskiej.

Podkre ślenia wymaga, że w czasie trwania stosunku pracy ubezpieczona tylko raz złożyła wniosek o wypłatę zasiłku z ubezpieczenia społecznego i to dopiero po blisko pół roku od zawarcia umowy o pracę. Odwołująca nie korzystała z jakichkolwiek innych świadczeń, wobec czego niezasadne pozostaje stanowisko organu rentowego, że zawarcie przez ubezpieczoną umowy o pracę przybrało postać pozorności w celu uzyskania praw do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W niniejszym stanie rzeczy nie sposób podzielić stanowiska ZUS w sprawie, że umowa została zawarta nie w celu świadczenia pracy przez ubezpieczoną na rzecz zainteresowanego, bowiem praca była faktycznie świadczona. Ubezpieczona faktycznie wykonywała swoje obowiązki. W optyce zatem zasady ciężaru dowodu obowiązującej w niniejszym procesie także ZUS nie udowodnił aby umowa o pracę była zawarta dla pozoru.

Argumentacji ZUS jest zwyczajnie nieracjonalna gdyż przyjmuje że ubezpieczona dla uzyskania kilkudniowego zasiłku opiekuńczego (na dziecko ) podjąć zatrudnienie dla pozoru i płacić przez kilka miesięcy składki przyjmowane i niekwestionowanej przez ZUS od kwoty 10 000zł.

Reasumując należy wskazać, że ustalony w sprawie stan faktyczny nie budzi, zdaniem Sądu Okręgowego, żadnych wątpliwości, że zawarcie z dniem 2 stycznia 2018 roku przez E. M. i spółkę (...) sp. z o.o. umowy o pracę nie miało na celu wyłącznie uzyskania przez zainteresowaną prawa do świadczeń
z ubezpieczenia społecznego w znacznej wysokości, ale wręcz przeciwnie, miało na celu związanie stron sformalizowanym stosunkiem pracy, w ramach którego obie strony prawidłowo wywiązywały się z obowiązków wynikających z przepisów Kodeksu pracy, w szczególności jego przepisu art. 22 § 1.

II. Odwo łanie zasługuje na uwzględnienie także z poniższych względów ponieważ zaskarżona decyzja narusza szereg zasad Konstytucji RP.

1.  Zasada legalizmu czyli podstawy kompetencyjne ZUS do ustalania niewa żności decyzji (art.2 oraz art.7 Konstytucji RP.)

W okolicznościach niniejszego stanu faktycznego podstawową kwestią procesu jest ocena przepisów kompetencyjnych ZUS do weryfikacji ważności umowy o pracę ubezpieczonej.

ZUS jako podstawę kompetencyjną wskazał art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 litera a, ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz.121), art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r. Nr 16, poz. 93 z póz. zm.) i art. 22 §1, art.300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. z 1998r. Dz.U. Nr 21 ust. 94 z późn. zm.)

Z art.2 Konstytucji (zasady państwa prawa) wywodzona jest zasada dostatecznej określoności prawa. W orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wypracował kilka definicji określoności. Do pierwszej należą te, które wyjaśniają zasadę określoności, mając za podstawę głównie płaszczyznę aksjologiczną . W tej grupie akcent stawiany jest na rolę zasady określoności i jej szczególną doniosłość w sferze praw i wolności. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę na cel, który zasada określoności ma osiągnąć – ograniczenie nadmiernej swobody organów stosujących prawo oraz przeciwdziałanie stworzeniu nazbyt szerokich ram dla ich działalności, w których łatwo o arbitralne decyzje, a które, nie mając umocowania w prawie, lecz we władzy, negują zasadę państwa prawnego.

W jednym z wyroków Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że w orzecznictwie konstytucyjnym utrwalił się pogląd, iż na test określoności składa się precyzja, jasność i legislacyjna poprawność

W ocenie Sądu wywodzona z art. 83 ustawy systemowej norma kompetencyjna, iż ZUS może kwestionować ważność każdej umowy o pracę w oparciu o bliżej nie sprecyzowane kryteria narusza z art. 2 i art. 7 Konstytucji. Norma nie spełnia kryterium określoności prawa, nie wskazuje bowiem prawnych metod unieważniania umów ze sfery prawa prywatnego w przestrzeni prawa publicznego. Nie rozwiązuje skutków unieważniania takich umów w czasie i w płaszczyźnie prawa pracy, podatkowego i karnego.

Art.7 Konstytucji stanowi, iż organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. W wyroku z 27 maja 2002 r. (K.20/01) TK przedstawił rozumienie tej zasady jako wzorca kontroli. Przepis ten nakłada przede wszystkim na organy państwowe obowiązek działania zgodnie z obowiązującymi przepisami kompetencyjnymi. Jego ,,samoistne” znaczenie TK sprowadzał do dyrektywy interpretacji przepisów kompetencyjnych w sposób ścisły i z odrzuceniem w odniesieniu do organów władzy publicznej zasady: co nie jest zakazane, jest dozwolone. W optyce art.7 Konstytucji ZUS zmienia zakres tej dyrektywy i kreuje kompetencje z otwartej normy art.83 ustawy systemowej.

W decyzji organ rentowy powoływał się przepis art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., iż nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

W ocenie Sądu sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie są sprawami cywilnymi w znaczeniu materialnym. Wywodzą się ze stosunku o charakterze administracyjnoprawnym i z tego względu w postępowaniu przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznym rozpoznawane są w trybie i na zasadach określonych przepisami prawa ubezpieczeń społecznych, a w dalszej kolejności Kodeksu postępowania administracyjnego. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych nie zawierają również odpowiednika art. 300 k.p., zezwalającego na odpowiednie stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego do stosunku pracy w sprawach nieuregulowanych przepisami prawa pracy wówczas, gdy nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Regulacja ta ma charakter szczególny i nie może być stosowana w drodze analogii do stosunków ubezpieczeniowych, które w odróżnieniu od stosunków pracy - nie są regulowane przepisami prawa prywatnego.

Oznacza to, że przepisy prawa cywilnego mogą być wprost stosowane w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłącznie w wypadku wyraźnego odesłania do nich przez normę prawa ubezpieczeń społecznych (np. art. 84 ust. 1i 8c, art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, co znalazło potwierdzenie w jednolitych dotychczas poglądach judykatury.

Poglądy te znalazły potwierdzenie w poniższym orzecznictwie:

a/ w wyroku z dnia 21 października 2008 r., II UK 71/08 (LEX nr 519959) Sąd Najwyższy stwierdził, wprost, że przepisy lub instytucje prawa cywilnego mogą być stosowane na gruncie ubezpieczeń społecznych tylko na podstawie wyraźnego przepisu prawa ubezpieczeń społecznych.

Autonomiczność i odrębność przepisów prawa ubezpieczeń społecznych wobec przepisów prawa cywilnego sprawia, iż na gruncie stosunków ubezpieczenia społecznego dopuszcza się tylko na zasadzie wyjątku stosowanie wskazanych expressis verbis regulacji cywilistycznych. W uzasadnieniu wyroku z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05 (OSNP 2006 nr 21-22, poz. 338) wykluczono możliwość wykładania przepisów prawa ubezpieczeń społecznych z uwzględnieniem reguł słuszności (zasad współżycia społecznego), podobnie jak w wyroku z dnia 23 października 2006 r., I UK 128/06 (OSNP 2007 nr 23-24, poz. 359), w myśl, którego do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c, ani art. 8k.p., bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego.

Rygoryzm prawa publicznego nie może być zaś łagodzony konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przewidzianą w art. 5 k.c. lub w art. 8 k.p. Zarzut ten (nadużycia prawa podmiotowego, albo czynienia ze swego prawa podmiotowego użytku niezgodnego z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa) w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych musiałby być odniesiony do czynności organu rentowego, który - wydając decyzję - nie korzysta ze swoich praw podmiotowych (regulowanych prawem prywatnym - Kodeksem cywilnym lub Kodeksem pracy), lecz realizuje ustawowe kompetencje organu władzy publicznej.

b/ w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r., w sprawie II UZP 1/10 stwierdzono, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).

W uchwale wprost wskazano, iż do tych stosunków prawnych nie stosuje się przepisów prawa cywilnego.

Z kolei przyjęcie stanowiska, iż w relacji do przedsiębiorcy – tak jak opisał to SN w uchwale z 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10 SN – nie stosuje prawa cywilnego, lecz wolę pracownika i pracodawcy.

Oceniając podstawę kompetencyjną ZUS do oceny ważności umowy o pracę pracownika na potrzeby ubezpieczeń społecznych wątpliwości Sądu uzasadnia uchwała SN z dnia 21.04.2010 r. sygn. II UZP 1/10, odnosząca się wprawdzie do przedsiębiorców, ale wprost mówiąca, iż do stosunków z zakresu ubezpieczeń społecznych nie stosuje się prawa cywilnego.

Analiza tej uchwały rodzi podstawowe pytanie dla procesu - o źródło kompetencji ZUS do oceny ważności umów w konstytucyjnym systemie prawa.

Mając na uwadze wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 roku III PK87/11 należy wskazać, iż Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. Konstytucja jest bowiem najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji). Nie ma przepisów Konstytucji, które wyłączałyby jej bezpośrednie stosowanie przez sądy. Sąd stosuje Konstytucje w jednostkowej sprawie i może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, leżeli stwierdzi lego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji). Orzeka on o przepisie prawnym w zakresie jego zgodności z aktem wyższego rzędu, a nie o stosunkach społecznych, które ten przepis reguluje.

(..) Obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2, art. 175 ust. 1 Konstytucji), przy czym sędziowie podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji). Działając w tym zakresie działają oni na podstawie i w granicach prawa, czego wymaga art. 7 Konstytucji.

Zdaniem S ądu w optyce konstytucyjnych zasad prawa (oraz unijnych praw podstawowych) ZUS nie ma kompetencji do oceny in concreto wa żności umowy o pracę na potrzeby systemu ubezpieczeń. Kwestie uprawnień ZUS do oceny ważności umów powinien uregulować prawodawca a nie kreacyjne uchwały SN czy z praktyki ZUS pomijające Konstytucje RP.

Zgodnie z art.8 Konstytucja jest najwyższym prawem RP i jej przepisy stosuje się bezpośrednio.

Zdaniem Sądu art. 83 ust. 1 i 2 ,w zw. z art. 41 ust. 12 i 13, art. 68 ust. 1 oraz art. 86 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej SysUbSpołU -jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) interpretowane w ten sposób, iż stanowią podstawę kompetencyjną dla organu ZUS oceny ważności umowy o pracę jest sprzeczne z art. 2, 7, 10, oraz 87 Konstytucji.

2. Decyzja ZUS wobec art.22 (zasada wolno ści gospodarczej) w zw. z art.87 i art.8 Konstytucji.

Organ ZUS oraz Sąd nie jest uprawniony do badania, czy tworzenie stanowisk u przedsiębiorcy było potrzebne i celowe, bowiem decyzja o ich utworzeniu należy wyłącznie do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega ocenie sądu. Sądy nie mogą oceniać zasadności polityki zatrudnienia pracodawców (por. wyrok Sądu Najwyższego w sprawie sygn. I PK 93/10).

W stanie faktycznym ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej są tworzone poprzez orzeczenia ZUS oraz sądów, co narusza wprost art.22 oraz art.87 Konstytucji. Akty stosowania prawa zgodnie z Konstytucją nie mogą być źródłem prawa (art.87 Konstytucji w zw. z art.8 Konstytucji).

Art.22 Konstytucji stanowi, iż ograniczenie działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes państwa. Jednak praktyki ZUS unieważniania umów o pracę nie mają oparcia w ustawach w zakresie jak wskazano uprzednio.

Kwestia badania motyw ów zatrudnienia pracownika, jego kwalifikacji, ustalenia wysokości wynagrodzenia nie może być przedmiotem badania ZUS i sądów bez naruszenia art.22 Konstytucji. Artykuł ten gwarantuje swobodę prowadzenia działalności gospodarczej oraz wymaga jej ograniczeń tylko w formie ustawy. W procesie nie ujawniono ustaw, które by tworzyły takie ograniczenia. Z kolei odwoływanie się przez ZUS do poczucia sprawiedliwości czy sytuacjonistycznych orzeczeń SN jawnie narusza art.2, art.7,art.10, art.87 Konstytucji oraz unijną zasadę rządów prawa.

3. Należy podkreślić, iż prawo ubezpieczeń nie przewiduje instytucjinadużycia prawa publicznego przez podmioty umów cywilnych. Taka konstrukcja prawna nie może wynikać z sądowej kreacji uprawnień ze sfery prawa prywatnego do sfery prawa publicznego poprzez przeniesienie cywilistycznych konstrukcji wad oświadczeń woli do prawa publicznego. Na poziomie ustawy sprzeciwia się temu zakres art.1 Kodeksu Cywilnego (KC), na poziomie Konstytucji art.2, art.7,art.87 oraz art.10.

Sądowa kreacja uprawnień ZUS zmienia zakres art.1 Kodeksu Cywilnego (KC) a w świetle orzecznictwa SN ujawnia jego niespójność.

Paradoksalnie gdy ZUS broni Skarbu Państwa można z woli SN wady umów kreować z KC oraz odwoływać się do zasad współżycia i poczucia sprawiedliwości aby zmienić jednoznaczną normę prawa publicznego. Gdy trzeba chronić obywatela przed bezprawiem organu państwa już tego nie wolno czynić.

Jest to zatem nier ówne i antyobywatelskie stosowanie prawa.

Nale ży wskazać, iż konstrukcja prawna wadliwiej czynności w sferze prawa publicznego musiałaby kompleksowo rozwiązywać skutki unieważnienia umów o prace w przestrzeni podatkowej, karnej, ubezpieczeniowej i czasowej. Wszak kwestionując ważność umowy o prace czy wysokość wynagrodzenia w tej umowie, ZUS w sposób milczący twierdzi, iż strony stosunku pracy nadużyły uprawnień w tych dziedzinach prawa.

4. Organy stosujące prawo nie mogą kreować ograniczeń działalności gospodarczej bo tworzą stan ekstremalnej niepewności prawa naruszając art.2,art.7 i art.22 Konstytucji. Akceptacja praktyk ZUS tworzy stan niepewności co do obowiązującego prawa i wiążących stron umów dotyczących sfery obrotu gospodarczego. ZUS swoimi praktykami kreuje nowe poza ustawowe jej ograniczenie. Ważność każdej umowy o pracę zależy od kaprysu organu stosującego prawo, który w dowolnym czasie zmienia jej charakter i na nowo definiuje jej treść lub ocenia ważność umowę. ZUS weryfikuje umowy tylko wtedy gdy ubezpieczony pobierze jakiekolwiek świadczenie z ZUS, co nie przeszkadza ,iż pobiera składki od umowy zgodnie z jej treścią.

ZUS nie ma podstaw kompetencyjnych do unieważnienia umów o prace nie ma bowiem instytucji nadużycia prawa publicznego nadto unieważnianie z mocą wsteczna narusza wprost formułę art.2 Konstytucji. ZUS przyjmując składkę od odwołującej akceptuje umowę o prace by w momencie ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego odmówić jej akceptacji. Praktyka taka narusza standardy państwa prawa.

5. W ocenie Sądu jeśli rozstrzygnięcie danej sprawy następuje bez uwzględnienia zasad konstytucyjnych to jest to równoznaczne z nieuwzględnieniem tych elementów systemu prawa, które cieszą najszerszą legitymacją demokratyczną. Możliwe jest zatem w takiej sytuacji podjęcie decyzji interpretacyjnej, która ogranicza prawa i wolności obywatelskie w stopniu większym, niż wynikało to z woli prawodawcy konstytucyjnego. Tym samym decyzja interpretacyjna oparta na założeniach nieistniejącej konstytucji nie da się pogodzić z idea rządów prawa,,.

6. Uznając zatem, iż decyzja ZUS narusza krajową Konstytucję, mając na względzie fakt, iż organ nie udowodnił w procesie aby odwołująca jak i zainteresowani dla pozoru zawarli umowę o pracę, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i uznał, że E. M. od dnia 2 stycznia 2018 roku podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w charakterze pracownika spółki (...) sp.
z o.o. z siedzibą w N. zgodnie z zawartą umową o pracę. Orzeczenie wydano w trybie art.47714 § 2 KPC na podstawie art.2, art.7, art.87, art.22 Konstytucji w zw. z art.8 Konstytucji.