Treść orzeczenia IV U 242/16 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Częstochowie

IV U 242/16 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Częstochowie z 2016-12-28

Sygn. akt IV U 242/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marzena Górczyńska-Bebłot

Protokolant: Oliwia Rajewska

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2016 roku w C.

sprawy Z. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania Z. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 8 grudnia 2015 roku Nr (...)

z dnia 20 stycznia 2016 roku Nr (...)

1. oddala odwołania;

2. zasądza od odwołującego Z. M. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w C. kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 grudnia 2015 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że Z. M., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 marca 2012 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z danych zawartych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wynika, że Z. M. jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą i nie zgłaszał zawieszenia ani zaprzestania powadzenia tej działalności. Jednocześnie w/w
w okresie od dnia 1 marca 2012 roku nie dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Wprawdzie w okresach od 1 do 15 marca 2012 roku, od 18 lutego do 15 marca 2013 roku, od 30 kwietnia do 15 maja 2013 roku i od 16 lutego do 2 marca 2015 roku odwołujący był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz Urzędu Gminy K., jednakże podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tego tytułu była niższa od obowiązującej go podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, wobec czego wykonywanie umowy zlecenia nie zwalniało go z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Skoro zatem od dnia 1 marca 2012 roku Z. M. nie posiadał innego tytułu do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, ubezpieczenia te i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej mają dla niego charakter obowiązkowy. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że wprawdzie pierwotnie ustalono, że od dnia 1 marca 2012 roku Z. M. podlega ustawodawstwu słowackiemu, jednakże w związku z wniesieniem zastrzeżeń przez słowacką instytucję ubezpieczeniową, stanowisko to uległo zmianie i pismem z dnia 25 sierpnia 2015 roku ubezpieczony został poinformowany, że od dnia 1 marca 2012 roku
w zakresie ubezpieczeń społecznych podlega ustawodawstwu polskiemu.

Odwołanie od powyżej decyzji wniósł Z. M., domagając się jej uchylenia i orzeczenia co do istoty sprawy poprzez potwierdzenie w pierwszej kolejności, że od dnia 1 marca 2012 roku do nadal podlega on ustawodawstwu słowackiemu w zakresie ubezpieczeń z tytułu zawartej umowy o pracę najemną,
a tym samym stwierdzenie, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą.

Odwołujący zarzucił:

1. wydanie zaskarżonej decyzji w sytuacji, gdy od dnia 1 marca 2012 roku do nadal winien podlegać ustawodawstwu słowackiemu i dlatego od dnia zawarcia umowy o pracę ze słowackim pracodawcą wyrejestrował się
z ubezpieczeń w Polsce i w okresie świadczenia pracy najemnej na Słowacji nie powstaje dla niego obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz wypadkowe, gdyż wszystkie składki z tego tytułu odprowadzane są przez słowackiego pracodawcę jako płatnika składek,
a zatem nie podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą we wskazanym okresie, a poprawność takiego postępowania została potwierdzona decyzją nr (...) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z dnia 2 lipca 2013 roku;

2. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanej decyzji, tj. art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zawierającego normę kolizyjną wskazującą na ustawodawstwo właściwe dla ubezpieczenia społecznego osoby normalnie wykonującej pracę najemną i pracę na własny rachunek
w rożnych państwach członkowskich Unii, przez co wyłączona jest możliwość ustalenia prawa właściwego dla tego stosunku prawnego w inny sposób niż wskazany przez normę dotycząca koordynacji ubezpieczeń społecznych, poprzez:

- zaniechanie przez ZUS w pierwszej kolejności ustalenia zgodnie
z dyspozycją tego przepisu realizacji bezwzględnego obowiązku, a więc stwierdzenia podlegania ustawodawstwu słowackiemu od dnia 1 marca 2012 roku do nadal,

- wydanie zaskarżonej decyzji podczas, gdy brak jest prawomocnej decyzji ZUS stwierdzającej dla niego ustawodawstwo właściwe w okresie od dnia
1 marca 2012 roku do nadal w spółce (...) s.r.o.;

- stwierdzenie, że podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od dnia 1 marca 2012 roku do nadal jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podczas gdy z uwagi na okoliczność rzeczywistego wykonywania pracy na terytorium Słowacji, ZUS miał możliwość potwierdzenia dla niego wyłącznie ustawodawstwa słowackiego, gdyż temu podlega we wskazanym okresie, zgodnie z literalną wykładnią przepisów rozporządzeń unijnych w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego z uwagi na zatrudnienie na podstawie umowy
o pracę i rzeczywiste wykonywanie pracy najemnej na terytorium innego Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej;

3. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanej decyzji, tj. art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, podczas gdy polska instytucja ubezpieczeniowa nie może tej okoliczności zignorować, istnienie bowiem tytułu ubezpieczenia społecznego za granicą wyklucza dokonywanie ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego w innym państwie, poprzez:

- nieuwzględnienie nadanego mu numeru ubezpieczenia oraz naruszenia prawa procesowego poprzez ustalenie stanu faktycznego sprzecznego
z rzeczywistością, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że praca jest przez niego wykonywana na podstawie ważnej umowy
o pracę i nie ma charakteru pracy marginalnej,

- nieuwzględnienie wydanego dla niego przez właściwą instytucję słowacką poświadczenia S1 z dnia 22 kwietnia 2015 roku, co stoi w sprzeczności
z treścią art. 5 rozporządzenia wykonawczego, stanowiącego że dokumenty stanowiące poświadczenie sytuacji danej osoby oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane i doprowadzenia do niedopuszczalnej sytuacji dualizmu ustawodawstw, w której podlega on polskiemu ustawodawstwu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, słowackiemu ustawodawstwu zdrowotnemu z tytułu zawartej umowy o pracę i wykonywania pracy najemnej na terytorium innego Państwa Członkowskiego,

- naruszenie prawa procesowego poprzez ustalenie stanu faktycznego sprzecznego z rzeczywistością, podczas gdy z dowodów przez niego przedłożonych wynika, że praca jest systematycznie wykonywana i nie ma charakteru pracy marginalnej,

- nieuwzględnienie treści umowy o pracę, na podstawie której został wydany przez instytucję innego Państwa Członkowskiego dokument potwierdzający zgłoszenie go do ubezpieczenia społecznego w tym innym Państwie Członkowskim – registracny list F i poświadczenie S1;

4. rażące naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 1
i 20, art. 12 ust. 1, 13 pkt 4, art. 18 ust. 8, art. 20 ust. 1, art. 32 art. 46 i 48b oraz art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez ich błędne zastosowanie, podczas gdy
w jego sprawie powinien znaleźć zastosowanie wyłącznie art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004, zgodnie z którym podlega on ustawodawstwu słowackiemu jako ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje pracę najemną za wynagrodzeniem, pozostającą w zbiegu
z prowadzoną działalnością gospodarczą;

5. rażące naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść wydanej decyzji, tj. niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 poprzez jego zastosowanie, podczas gdy przepis ten nie miał zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ wykonuje on nie tylko pracę na własny rachunek w Polsce, ale także pracę najemną na Słowacji, w związku
z czym zastosowanie do niego znajduje wyłącznie art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004;

6. rażące naruszenie prawa materialnego, mające wpływ na treść wydanej decyzji, a to niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004, poprzez jego niezastosowanie i doprowadzenie w rezultacie do sytuacji, w której – wbrew przepisom rozporządzenia – podlega on w tym samym czasie ustawodawstwu dwóch różnych państw członkowskich, ponieważ Socialna Poistovna zalicza go do grona pracowników zgłoszonych do ubezpieczenia i objętych pełnym zakresem ubezpieczenia zdrowotnego
z tego tytułu, a na terytorium Polski ma on podlegać ustawodawstwu polskiemu z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej;

7. wydanie zaskarżonej decyzji bez prawomocnego rozstrzygnięcia w zakresie ustawodawstwa właściwego mającego zastosowanie do niego od dnia
1 marca 2012 roku do nadal;

8. naruszenie art. 16 ust. 3 rozporządzenia nr 987/2009 poprzez ustalenie ustawodawstwa polskiego po upływie dwumiesięcznego terminu, po którym ustalone ustawodawstwo słowackie stało się ostateczne, gdyż Socialna Poistovna nie przyjęła tego ustalenia po upływie dwumiesięcznego terminu;

9. rażące naruszenie art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku
o swobodzie działalności gospodarczej poprzez nieuwzględnienie przy wydawaniu zaskarżonej decyzji treści decyzji ZUS Oddział w L. z dnia
2 lipca 2013 roku nr (...), podczas gdy decyzja ta wiąże ZUS.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podniósł, że prowadzi działalność gospodarczą w Polsce, a dodatkowo w dniu 1 marca 2012 roku zawarł umowę
o pracę ze spółką (...) s.r.o. z siedzibą na Słowacji, (...) Č., ul. (...). Zgodnie z postanowieniem w/w umowy, jako miejsce wykonywania pracy wskazano obszar działania spółki, a więc terytorium Słowacji. Jednocześnie praca ta nie ma charakteru marginalnego, gdyż zajmuje ponad 5% realnego czasu pracy w stosunku do czasu poświęcanego na prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce. Odwołujący wskazał, że pracę na rzecz słowackiego pracodawcy wykonuje w rzeczywistości, ze stosowną częstotliwością wskazaną w umowie o pracę, zgodnie z wolą i zapotrzebowaniem pracodawcy, a do jego obowiązków należy wykonywanie pracy promotora usługi produktów świadczonych przez klientów pracodawcy, co polega na kontaktowaniu się z potencjalnymi klientami, prezentacji i promocji działalności klientów pracodawcy. Dokumentami potwierdzającymi wykonywanie pracy na Słowacji są kwartalne raporty wykonania pracy, które regularnie składane są pracodawcy. Ubezpieczony wskazał, że za wykonywaną pracę otrzymuje należne wynagrodzenie, od którego odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne
i zdrowotne. Nadto odwołujący podniósł, że pismem z dnia 28 czerwca 2013 roku ZUS ustalił dla niego ustawodawstwo słowackie, o czym poinformowana została Socialna Poistovna, która nie wniosła zastrzeżeń w terminie na to przewidzianym. Powyższe oznacza, że ustawodawstwo słowackie stało się ostateczne, co zostało potwierdzone przez ZUS Oddział w L. w decyzji z dnia 2 lipca 2013 roku nr (...). Ubezpieczony podniósł, że zastosował się do powyższej decyzji, zaś wydając zaskarżoną decyzję ZUS naruszył przepis art. 10a ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalność gospodarczej, zgodnie z którym przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karnymi w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację zawartą w treści uzasadnienia zaskarżonej decyzji, a także
o zasądzenie na jego rzecz od odwołującego kosztów procesu, zgodnie
z obowiązującymi przepisami.

Decyzją z dnia 20 stycznia 2016 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że Z. M., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z danych zawartych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wynika, że Z. M. jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą i nie zgłaszał zawieszenia ani zaprzestania powadzenia tej działalności. Jednocześnie w/w
w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku nie dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Wprawdzie w okresach od
7 lutego do 15 marca 2011 roku i od 16 do 29 lutego 2012 roku odwołujący był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz Urzędu Gminy K., jednakże podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe z tego tytułu była niższa od obowiązującej go podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, wobec czego wykonywanie umowy zlecenia nie zwalniało go z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Ponieważ zatem w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku Z. M. nie posiadał innego tytułu do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, ubezpieczenia te i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej mają dla niego charakter obowiązkowy. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że został poinformowany przez słowacką instytucję ubezpieczeniową, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział T. w dniu 9 września 2011 roku wydał decyzję, z której wynika, że od dnia
1 lutego 2011 roku dla Z. M. nie powstał stosunek ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia w firmie (...). Powyższa decyzja uprawomocniła się w dniu 8 maja 2014 roku.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Z. M., domagając się jej uchylenia i orzeczenia co do istoty sprawy poprzez potwierdzenie w pierwszej kolejności, że w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku podlegał on ustawodawstwu słowackiemu w zakresie ubezpieczeń z tytułu zawartej umowy
o pracę najemną, a tym samym stwierdzenie, że nie podlegał ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą.

Odwołujący zarzucił;

1. wydanie zaskarżonej decyzji w sytuacji, gdy w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku winien podlegać ustawodawstwu słowackiemu
i dlatego od dnia zawarcia umowy o pracę ze słowackim pracodawcą wyrejestrował się z ubezpieczeń w Polsce i w okresie świadczenia pracy najemnej na Słowacji nie powstał dla niego obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz wypadkowe, gdyż wszystkie składki z tego tytułu odprowadzane są przez słowackiego pracodawcę jako płatnika składek, a zatem nie podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą we wskazanym okresie, a poprawność takiego postępowania została potwierdzona decyzją nr (...) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z dnia 2 lipca 2013 roku, zaś informacja słowackiej instytucji właściwej, na podstawie której zostało podjęte zaskarżone rozstrzygnięcie nie jest prawomocna, gdyż złożył on odwołanie od decyzji Socialnej Poistovnej Oddzial T. do Krajskiego Sudu w Ż.
i w tej sprawie toczy się postępowania pod sygnaturą akt 20Scud/56/2014;

- wydanie zaskarżonej decyzji podczas gdy brak jest prawomocnej decyzji ZUS stwierdzającej dla niego ustawodawstwo właściwe w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku w firmie (...);

- stwierdzenie, że podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, i wypadkowemu w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podczas gdy z uwagi na okoliczność rzeczywistego wykonywania pracy na terytorium Słowacji, ZUS miał możliwość potwierdzenia dla niego wyłącznie ustawodawstwa słowackiego, gdyż temu podlega we wskazanym okresie, zgodnie z literalną wykładnią przepisów rozporządzeń unijnych w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego z uwagi na zatrudnienie na podstawie umowy o pracę i rzeczywiste wykonywanie pracy najemnej na terytorium innego Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej;

- nieuwzględnienie nadanego mu numeru ubezpieczenia oraz naruszenie prawa procesowego poprzez ustalenie stanu faktycznego sprzecznego
z rzeczywistością, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że praca jest przez niego wykonywana na podstawie ważnej umowy
o pracę i nie ma charakteru pracy marginalnej,

- nieuwzględnienie wydanego dla niego przez właściwą instytucję słowacką registracnego listu FO, co stoi w sprzeczności z treścią art. 5 rozporządzenia wykonawczego, stanowiącego że dokumenty stanowiące poświadczenie sytuacji danej osoby oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane
i doprowadzenia do niedopuszczalnej sytuacji dualizmu ustawodawstw,
w której podlega on polskiemu ustawodawstwu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, słowackiemu ustawodawstwu zdrowotnemu z tytułu zawartej umowy o pracę i wykonywania pracy najemnej na terytorium innego Państwa Członkowskiego,

6. rażące naruszenie prawa materialnego, mające wpływ na treść wydanej decyzji, a to niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 1 rozprowadzenia nr 883/2004, poprzez jego niezastosowanie i doprowadzenie w rezultacie do sytuacji, w której – wbrew przepisom rozporządzenia – podlega on w tym samym czasie ustawodawstwu dwóch różnych państw członkowskich, ponieważ Socialna Poistovna zalicza go do grona pracowników zgłoszonych do ubezpieczenia i objętych pełnym zakresem ubezpieczenia zdrowotnego
z tego tytułu, a na terytorium Polski ma on podlegać ustawodawstwu polskiemu z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej;

7. wydanie zaskarżonej decyzji bez prawomocnego rozstrzygnięcia w zakresie ustawodawstwa właściwego mającego zastosowanie do niego w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku, w szczególności gdy na Słowacji prowadzone jest postępowanie przed sądem powszechnym;

8. rażące naruszenie art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku
o swobodzie działalności gospodarczej poprzez nieuwzględnienie przy wydawaniu zaskarżonej decyzji treści decyzji ZUS Oddział w L. z dnia
2 lipca 2013 roku nr (...), podczas gdy decyzja ta wiąże ZUS.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podniósł, że prowadzi działalność gospodarczą w Polsce, a w dniu 1 lutego 2011 roku zawarł umowę o pracę ze słowacką firmą (...), którą pozostawał związany do dnia 29 lutego 2012 roku. Zgodnie z postanowieniem w/w umowy, jako miejsce wykonywania pracy wskazano obszar działania spółki, a więc terytorium Słowacji. Jednocześnie praca ta nie miała charakteru marginalnego, gdyż zajmowała ponad 5% realnego czasu pracy
w stosunku do czasu poświęcanego na prowadzenie działalności gospodarczej
w Polsce. Odwołujący wskazał, że pracę na rzecz słowackiego pracodawcy wykonywał w rzeczywistości, ze stosowną częstotliwością wskazaną w umowie
o pracę, zgodnie z wolą i zapotrzebowaniem pracodawcy, a do jego obowiązków należało wykonywanie pracy promotora usług i produktów świadczonych przez klientów pracodawcy, co polegało na kontaktowaniu się z potencjalnymi klientami, prezentacji i promocji działalności klientów pracodawcy. Dokumentami potwierdzającymi wykonywanie pracy na Słowacji są kwartalne raporty wykonania pracy, które regularnie składał pracodawcy. Ubezpieczony wskazał, że za wykonywaną pracę otrzymywał należne wynagrodzenie, od którego odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Nadto odwołujący podniósł, że organ rentowy wydal zaskarżoną decyzję mimo że brak jest prawomocnej decyzji stwierdzającej dla niego właściwe ustawodawstwo w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku. Ubezpieczony wskazał również, że ponieważ wykonywał nie tylko pracę na własny rachunek w Polsce, ale i pracę najemną na Słowacji, winien mieć do niego zastosowanie wyłącznie art. 13 ust. 3 rozporządzenia podstawowego, co zostało potwierdzone przez (...) Oddział w L. w decyzji z dnia 2 lipca 2013 roku nr (...). Ubezpieczony podniósł, że zastosował się do powyższej decyzji, zaś wydając zaskarżoną decyzję ZUS naruszył przepis art. 10a ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalność gospodarczej, zgodnie z którym przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karnymi w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Z. M. od dnia 1 czerwca 1997 roku prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą Firma Handlowo-Produkcyjno-Usługowa (...) z siedzibą w M.. W okresie od 1 lutego 2011 roku do nadal odwołujący nie zgłaszał zawieszenia prowadzenia w/w działalności lub jej zaprzestania.

Dodatkowo w dniu 1 lutego 2011 roku odwołujący zawarł z G. M. –(...), (...) B. umowę o pracę na czas nieokreślony. Na mocy powyższej umowy ubezpieczony miał wykonywać na terytorium Republiki Słowackiej pracę na stanowisku promotora szkoleń internetowych, w wymiarze 5 godzin tygodniowo za wynagrodzeniem w kwocie 38,50 € miesięcznie. Powyższa umowa miała łączyć strony do dnia 29 lutego 2012 roku.

Decyzją z dnia 9 września 2011 roku nr(...) Sociálna Poisťovňa Oddział w T. stwierdziła, że dla pracownika Z. M. nie powstało prawo do udziału w ubezpieczeniu chorobowym, emerytalnym i na wypadek bezrobocia od dnia 1 lutego 2011 roku. Powyższa decyzja uprawomocniła się
z dniem 8 maja 2014 roku.

Pismem z dnia 10 kwietnia 2013 roku Z. M. poinformował Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. o podjęciu zatrudnienia na terenie Słowacji i wniósł o ustalenie dla niego właściwego ustawodawstwa w okresie od 1 lutego 2011 roku do nadal.

Postanowieniem nr 2 z dnia 17 czerwca 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. zawiesił postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia dla Z. M. ustawodawstwa właściwego z tytułu zatrudnienia na terytorium Słowacji w firmie (...) z uwagi na fakt, że decyzja wyłączająca wnioskodawcę z ubezpieczeń społecznych na Słowacji (decyzja z dnia 9 września 2011 roku nr (...)) jest nieprawomocna.

Pismem z dnia 25 lipca 2013 roku słowacka centrala zakładu ubezpieczeń społecznych (Sociálna poisťovňa centrala) poinformowała, iż we współpracy
z Narodowym inspektoratem pracy (Národnŷ inspektorat práce) przeprowadziła kontrolę u pracodawców, którzy zatrudniają osoby o podejrzanie niskich zarobkach
i ze znikomym zobowiązaniem pracy, których celem było sprawdzenie realnego wykonywania pracy przez ich pracowników na terytorium Republiki Słowackiej. Po przeprowadzeniu kontroli postanowiono, iż w przypadku pracowników firmy (...) z siedzibą B. (...) B., którym oddziały wydały postanowienia, że pracownicy nie podlegają słowackim przepisom prawnym, od których złożono odwołania, przy czym na podstawie już wcześniej zrealizowanych czynności kontrolnych stwierdzono, że chodzi o tzw. skrzynkowe firmy (schránková firma), centrala zakładu ubezpieczeń społecznych Sociálna poisťovňa centrala
w ramach postępowania odwoławczego postanowienia te potwierdzi, tzn. że pracownicy nie podlegają słowackim przepisom prawnym.

Pismem z dnia 23 listopada 2015 roku nr (...)- (...)-BA Sociálna poisťovňa poinformowała Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., że jej decyzja z dnia 9 września 2011 roku uprawomocniła się z dniem 8 maja 2014 roku oraz że dla Z. M. nie wystawiono formularza E 101 SK/PD A1
w związku z umową zawartą przez niego z firmą (...).

Postanowieniem nr (...) z dnia 14 grudnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. podjął zawieszone postępowanie dotyczące ustalenia dla Z. M. ustawodawstwa właściwego z tytułu zatrudnienia na terytorium Słowacji w firmie (...), wszczęte na wniosek z dnia 9 kwietnia 2013 roku.

Pismem z dnia 14 grudnia 2015 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. poinformował odwołującego, że zgodnie z art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, od dnia 1 lutego 2011 roku podlega ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych. Odpis powyższego pisma doręczony został słowackiej instytucji ubezpieczeniowej (w dniu 18 grudnia 2015 roku), która nie podjęła żadnych dalszych kroków w sprawie oraz odwołującemu, który w odpowiedzi stwierdził, że decyzja
z dnia 9 września 2011 roku nr (...) jest nieprawomocna i wniósł
o zawieszenie postępowania do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.

W dniu 20 stycznia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. wydał zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzję nr(...).

W związku z zatrudnieniem Z. M. w firmie (...) nigdy nie został przez słowacką instytucję ubezpieczeniową wystawiony formularz E 101 SK/PD A1.

(v. akta rentowe)

W dniu 1 marca 2012 roku odwołujący zawarł z A. s.r.o. z siedzibą ul. (...) Č., Republika Słowacka umowę o pracę na czas nieokreślony. Na mocy powyższej umowy ubezpieczony miał wykonywać na terytorium Republiki Słowackiej pracę na stanowisku promotora usług i produktów oferowanych przez pracodawcę lub klientów pracodawcy, polegającą na prezentacji
i promowaniu działalności pracodawcy i jego klientów. Wymiar czasu pracy został określony na 1 godzinę tygodniowo, a wynagrodzenie za pracę ustalono na kwotę 40,00 € miesięcznie.

W dniu 21 maja 2013 roku odwołujący złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. wniosek o ustalenie dla niego właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Pismem z dnia 17 czerwca 2013 roku organ rentowy poinformował wnioskodawcę, że w celu ustalenia faktycznych okoliczności związanych z wykonywaniem przez niego umowy o pracę z dnia 1 marca 2012 roku niezbędne jest nadesłanie przez niego dodatkowych informacji i dowodów, szczegółowo wymienionych w dalszej treści pisma. Dodatkowo organ rentowy poinformował odwołującego, że w sprawie wykonywania przez niego pracy na terytorium Słowacji od dnia 1 lutego 2011 roku na rzecz firmy (...) zostało wydane postanowienie nr 2 z dnia 17 czerwca 2013 roku.

W odpowiedzi na powyższe, pismem z dnia 27 czerwca 2013 roku, odwołujący poinformował organ rentowy, że pracę wykonuje zgodnie z postanowieniami umowy o pracę zawartej z firmą (...) i nie ma ona charteru pracy marginalnej, gdyż zajmuje mu ponad 5% czasu pracy w stosunku do rzeczywistego czasu pracy poświęconego na prowadzenie działalności gospodarczej. Nadto pracę tą podjął on
z dniem 1 marca 2012 roku, a zatem ewentualne zastosowanie wobec niego przepisów o marginalnym charakterze pracy będzie rażącym naruszeniem art. 2 ust. 2 (b) 5b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 465/2012. Ubezpieczony wskazał również, że kontrole przeprowadzone przez Socjalną Poistovną i słowacką Inspekcję Pracy u jego słowackiego pracodawcy nie wykazały uchybień, a zatem wykonywana przez niego praca była legalna i wykonywana,
a składki na ubezpieczenia są systematycznie odprowadzane. Odwołujący wskazał również, że dokumentację przebiegu jego zatrudnienia na Słowacji posiada jego słowacki pracodawca.

Pismem z dnia 28 czerwca 2013 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. poinformował Z. M., że od 1 marca 2012 roku podlega on ustawodawstwu słowackiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych na postawie art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004. Równocześnie organ rentowy poinformował ubezpieczonego, że ustalenie ustawodawstwa słowackiego ma charakter tymczasowy i może zostać unieważnione, jeżeli nastąpią istotne zmiany
w jego aktywności zawodowej lub instytucja właściwa na Słowacji będzie miała istotne zastrzeżenia co do określonego ustawodawstwa właściwego.

Odpis powyższego pisma został doręczony również słowackiej instytucji ubezpieczeniowej.

- którym centrala zakładu ubezpieczeń społecznych Sociálna poisťovňa już wystawiła formularze E 101 SK/PD A1, tzn. pracownicy podlegają słowackim przepisom prawnym i zostały one doręczone właściwym pracodawcom oraz polskiej instytucji ubezpieczenia społecznego ZUS, nie będą one likwidowane wstecznie. Jeżeli po zakończeniu ważności formularza E 101 SK/PD A1 stosunek ubezpieczenia
u danego pracodawcy nadal trwa, właściwy oddział zakładu ubezpieczeń społecznych Sociálna poisťovňa wyda postanowienie o wygaśnięciu ubezpieczenia
z dniem, w którym zakończyła się ważność w/w formularza;

- u których do teraz nie zostało wydane postanowienie, którym przepisom prawnym podlegają, przy czym na podstawie kontroli zrealizowanych przez Národnŷ inspektorat prace i Sociálna poisťovňa stwierdzono, że chodzi o tzw. skrzynkowe firmy (schránková firma) i na terenie Republiki Słowackiej nie dochodzi do realnego wykonywania pracy przez ich pracowników, właściwy oddział zakładu ubezpieczeń społecznych Sociálna poisťovňa wyda postanowienie o braku ubezpieczenia, tzn. że nie podlegają oni słowackim przepisom prawnym.

Pismem z dnia 17 lipca 2015 roku Sociálna poisťovňa poinformowała A. s.r.o., że w przypadku Z. M. w odniesieniu do firmy (...) s.r.o. wydano decyzję, z której wynika, że dla w/w nie powstało obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i obowiązkowe ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, jako pracownika firmy (...) s.r.o. od dnia 1 marca 2012 roku na podstawie prawodawstwa słowackiego, wobec czego oddalony zostaje wniosek o wystawienie formularza PD A1.

Odpis powyższego pisma został doręczony do wiadomości Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C..

Pismem z dnia 25 sierpnia 2015 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. poinformował odwołującego, że zmienia swoje uprzednie stanowisko w sprawie ustalenia dla niego właściwego ustawodawstwa zawarte w piśmie z dnia 28 czerwca 2013 roku nr (...)i stwierdza, że od dnia 1 marca 2012 roku podlega on ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych zgodnie z art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004.

Odpis powyższego pisma w dniu 31 sierpnia 2015 roku został doręczony słowackiej instytucji ubezpieczeniowej, która nie wniosła zastrzeżeń do jego treści.

W dniu 8 grudnia 2015 roku organ rentowy wydał zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzję nr (...).

W związku z zatrudnieniem Z. M. w firmie (...) s.r.o. nigdy nie został przez słowacką instytucję ubezpieczeniową wystawiony formularz PD A1.

(v. akta rentowe)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2004.166.1) osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega:

a)ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim; lub

b)jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania:

(i)ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub

(ii)ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw lub pracodawców, jeżeli jest zatrudniona przez co najmniej dwa przedsiębiorstwa lub co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko w jednym państwie członkowskim; lub

(iii)ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, innego niż państwo członkowskie jej zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się
w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub

(iv)ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, a co najmniej dwa z tych przedsiębiorstw lub dwóch z tych pracodawców mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie miejsca zamieszkania.

Osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek
w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1 (ust. 3).

W myśl art. 14 ust. 5b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2009.284.1) praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego. Art. 16 rozporządzenia wykonawczego stosuje się we wszystkich przypadkach objętych niniejszym artykułem.

Jak stanowi art. 16 ust. 1 powyższego rozporządzenia dotyczącego procedury stosowania art. 13 rozporządzenia podstawowego, osoba, która wykonuje pracę
w dwóch lub więcej państwach członkowskich, informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania.

Wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego oraz art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, o swoim tymczasowym określeniu (ust. 2).

W myśl art. 16 ust. 3 rozporządzenia tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, zgodnie z ust. 2, o ile ustawodawstwo nie zostało już ostatecznie określone na podstawie ust. 4, lub przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji informuje instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii.

W przypadku gdy z uwagi na brak pewności co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa niezbędne jest nawiązanie kontaktów przez instytucje lub władze dwóch lub więcej państw członkowskich, na wniosek jednej lub więcej instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich lub na wniosek samych właściwych władz, ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego jest określane na mocy wspólnego porozumienia, z uwzględnieniem art. 13 rozporządzenia podstawowego
i odpowiednich przepisów art. 14 rozporządzenia wykonawczego. W przypadku rozbieżności opinii między zainteresowanymi instytucjami lub właściwymi władzami podmioty te starają się dojść do porozumienia zgodnie z warunkami ustalonymi powyżej, a zastosowanie ma art. 6 rozporządzenia wykonawczego (ust. 4).

Jak przy tym wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 stycznia 2016 roku, III UK 61/15 (LEX nr 1977828), dokonując wykładni art. 1 i 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004 celowe jest wskazanie, że stosownie do punktu 15 preambuły tego rozporządzenia „niezbędne jest poddanie osób przemieszczających się we Wspólnocie systemom zabezpieczenia społecznego tylko jednego Państwa Członkowskiego w celu uniknięcia zbiegu mających tu zastosowanie przepisów ustawodawstw krajowych oraz komplikacji, które mogłyby z tego wynikać”. Punkt 18a tej preambuły stanowi, że „nie powinno to jednak oznaczać, że samo przyznanie świadczenia, zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, obejmującego płatność składek ubezpieczeniowych lub objęcie ubezpieczeniem beneficjenta powoduje, że ustawodawstwo państwa członkowskiego, którego instytucja przyznała to świadczenie, staje się ustawodawstwem mającym zastosowanie do tej osoby”,
a punkt 12 preambuły wskazuje, że „w świetle zasady proporcjonalności należy zadbać o to, by zasada uwzględniania okoliczności lub wydarzeń nie prowadziła do obiektywnie nieuzasadnionych rezultatów ani do kumulacji świadczeń tego samego rodzaju za ten sam okres”.

W dalszej kolejności Sąd Najwyższy wskazał, że również dokonując wykładni art. 16 ust. 1, 2 i 4 oraz art. 14 ust. 1 oraz 19 rozporządzenia nr 987/2009 celowe jest przywołanie punktu 8 preambuły tego rozporządzenia o treści „Państwa członkowskie, ich właściwe władze oraz instytucje zabezpieczenia społecznego powinny mieć możliwość uzgadniania między sobą uproszczonych procedur i ustaleń administracyjnych, które uznają za bardziej skuteczne i lepiej dostosowane do uwarunkowań ich własnych systemów zabezpieczenia społecznego. Takie rozwiązania nie powinny jednak wpływać na prawa osób objętych rozporządzeniem (WE) nr 883/2004” oraz punktu 9 tej preambuły „Ponieważ dziedzina zabezpieczenia społecznego jest z natury skomplikowana, wszystkie instytucje państw członkowskich powinny podjąć szczególne starania na rzecz udzielania pomocy ubezpieczonym, aby nie narazić na szkodę tych osób, które nie złożyły swojego wniosku lub nie przekazały niektórych informacji instytucji odpowiedzialnej za rozpatrzenie tego wniosku zgodnie z zasadami i procedurami określonymi w rozporządzeniu (WE) nr 883/2004 oraz w niniejszym rozporządzeniu”.

Sąd Najwyższy wskazał także, że wprawdzie ust. 5b („Praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego. Art. 16 rozporządzenia wykonawczego stosuje się we wszystkich przypadkach objętych niniejszym artykułem”) został dodany do art. 14 przez art. 2 pkt 2 lit. b) rozporządzenia nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012 roku (Dz.U.UE.L2012.149.4) zmieniającego rozporządzenie z dniem 28 czerwca 2012 roku, jednak również co do stanów faktycznych powstałych przed tą datą byłoby nieracjonalne i sprzeczne
z postanowieniami preambuły twierdzenie, że np. praca wykonywana w rozmiarze jednej godziny wyłącza ubezpieczenie z tytułu prowadzonej działalności przykładowo przez 200 godzin miesięcznie w innym państwie Unii Europejskiej.

Ponadto Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że dokumentem potwierdzającym, że wobec danej osoby zastosowanie mają przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych innego państwa, niż państwo wykonywania działalności gospodarczej był pierwotnie formularz E101, który wraz z wejściem w życie rozporządzenia 883/2004 został zastąpiony przez formularz A-1. Dokument ten, na podstawie art. 19 ust. 2 rozporządzenia 987/2009, jest wydawany na wniosek pracodawcy lub osoby prowadzącej działalność gospodarczą na własny rachunek przez właściwe jednostki danego państwa. Zgodnie z art. 5 rozporządzenia 987/2009, dokumenty wydane przez instytucje ubezpieczeniowe dla celów stosowania przepisów Tytułu II rozporządzenia 883/2004 są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane. W przypadku wątpliwości inna instytucja ubezpieczeniowa może zwrócić się do instytucji, która wydała dany dokument, z wnioskiem o ponowne zbadanie zasadności jego poświadczenia. Jeżeli zostanie stwierdzone, że został wydany nieprawidłowo, powinien zostać wycofany.

Decydujący dla objęcia krajowym lub zagranicznym systemem ubezpieczeń społecznych charakter zaświadczenia E101 potwierdził także Sąd Apelacyjny
w K. w uzasadnieniu wyroku z dnia czerwca 2016 roku, III AUa 1713/15 (LEX nr 2096417).

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że na sporny okres od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku odwołujący zawarł z G. M. – (...), (...) B. umowę o pracę, na mocy której ubezpieczony miał wykonywać na terytorium Republiki Słowackiej pracę na stanowisku promotora szkoleń internetowych, w wymiarze 5 godzin tygodniowo za wynagrodzeniem w kwocie 38,50 € miesięcznie. Z tytułu powyższej umowy odwołujący nigdy nie został objęty słowackim systemem ubezpieczeń społecznych. Powyższe wprost wynika z treści prawomocnej decyzji Sociálnej Poisťovňej z dnia 9 września 2011 roku nr (...), którą wskazano, że dla pracownika Z. M. nie powstało prawo do udziału w ubezpieczeniu chorobowym, emerytalnym i na wypadek bezrobocia od dnia 1 lutego 2011 roku. Pismem z dnia 14 grudnia 2015 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. poinformował odwołującego, że zgodnie z art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, od dnia 1 lutego 2011 roku podlega ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych. Odpis powyższego pisma doręczony został słowackiej instytucji ubezpieczeniowej (w dniu 18 grudnia 2015 roku), która nie podjęła żadnych dalszych kroków w sprawie, wobec czego ustalenie dla w/w polskiego ustawodawstwa
w zakresie ubezpieczeń społecznych stało się ostateczne.

W konsekwencji nigdy nie było sporu pomiędzy polską a słowacką instytucją ubezpieczeniową co do systemu ubezpieczeń społecznych, któremu miałby podlegać odwołujący w spornym okresie – obie te instytucje są zgodne co do tego, że
w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku Z. M. nie podlegał słowackiemu systemowi ubezpieczeń społecznych.

Skoro zaś odwołujący, jako osoba prowadząca na terytorium Polski na własny rachunek pozarolniczą działalność gospodarczą, nie posiadał w okresie od 1 lutego 2011 roku do 29 lutego 2012 roku innego niż ta działalność tytułu do objęcia go obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznym (w okresach od 7 lutego do 15 marca 2011 roku i od 16 do 29 lutego 2012 roku odwołujący był wprawdzie zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz Urzędu Gminy K., jednakże podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tego tytułu była niższa od obowiązującej go podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, wobec czego wykonywanie umowy zlecenia nie zwalniało go z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej), to zgodnie z przepisami art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku, poz. 963 ze zm.), obowiązkowo podległ w tym okresie ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym
i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Na marginesie należy wskazać, że podnosząc zarzut nieprawomocności decyzji Sociálnej Poisťovňej z dnia 9 września 2011 roku nr (...) Z. M., mimo wezwania Sądu, nie przedłożył na powyższą okoliczność jakichkolwiek dowodów, zaś z pisma Sociálnej Poisťovňej z dnia 23 listopada 2015 roku wprost wynika, że decyzja ta jest prawomocna. W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjął, że faktycznie decyzja Sociálnej Poisťovňej o nie powstaniu dla odwołującego prawa do udziału w ubezpieczeniu chorobowym, emerytalnym i na wypadek bezrobocia od dnia 1 lutego 2011 roku jest prawomocna.

Zwrócić ponadto należy uwagę, że z przywołanego powyższej pisma Sociálnej Poisťovňej z dnia 23 listopada 2015 roku wynika także, że dla Z. M. nie wystawiono formularza E 101 SK/PD A1 w związku z umową zawartą przez niego z firmą (...), który byłby dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wiążący i wykluczałby możliwość objęcia odwołującego polskim systemem ubezpieczeń społecznych.

Podobnie w niniejszej sprawie niesporne jest, że w dniu 1 marca 2012 roku Z. M. zawarł z A. s.r.o. z siedzibą ul. (...) Č., Republika Słowacka umowę o pracę na czas nieokreślony. Na mocy powyższej umowy ubezpieczony miał wykonywać na terytorium Republiki Słowackiej pracę na stanowisku promotora usług i produktów oferowanych przez pracodawcę lub klientów pracodawcy, polegającą na prezentacji i promowaniu działalności pracodawcy i jego klientów. Wymiar czasu pracy został określony na 1 godzinę tygodniowo, a wynagrodzenie za pracę ustalono na kwotę 40,00 € miesięcznie.

Pismem z dnia 17 lipca 2015 roku Sociálna poisťovňa poinformowała A. s.r.o., że w przypadku Z. M. w odniesieniu do firmy (...) s.r.o. wydano decyzję, z której wynika, że dla w/w nie powstało obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i obowiązkowe ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, jako pracownika firmy (...) s.r.o. od dnia 1 marca 2012 roku na podstawie prawodawstwa słowackiego, wobec czego oddalony zostaje wniosek o wystawienie formularza PD A1.

Z powyższego wprost wynika, że również w spornym okresie od 1 marca 2012 roku do nadal dla Z. M. w ogóle nie powstało obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i obowiązkowe ubezpieczenie na wypadek bezrobocia z tytułu zatrudnienia w firmie (...) s.r.o., z uwagi na brak realnego wykonywania przez niego pracy na terenie Republiki Słowackiej i w konsekwencji brak było podstaw wystawienia formularza PD A1, który jest konieczny dla ustalenia podlegania w zakresie ubezpieczeń społecznych prawu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej niż państwo, w którym prowadzona jest pozarolnicza działalność gospodarcza i jako taki uniemożliwiałby Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych objęcie odwołującego polskim systemem ubezpieczeń społecznych.

Jednocześnie nie ulega wątpliwości, że właściwa słowacka instytucja ubezpieczeniowa nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń do treści pisma ZUS z dnia 25 sierpnia 2015 roku nr (...), którym stwierdzono, że od dnia 1 marca 2012 roku Z. M. podlega ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych zgodnie z art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004.

Skoro zaś odwołujący, jako osoba prowadząca na terytorium Polski na własny rachunek pozarolniczą działalność gospodarczą, nie posiada w okresie od 1 marca 2012 roku innego niż ta działalność tytułu do objęcia go obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznym (w okresach od 1 do 15 marca 2012 roku, od 18 lutego do 15 marca 2013 roku, od 30 kwietnia do 15 maja 2013 roku i od 16 lutego do 2 marca 2015 roku odwołujący był wprawdzie zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz Urzędu Gminy K., jednakże podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tego tytułu była niższa od obowiązującej go podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, wobec czego wykonywanie umowy zlecenia nie zwalniało go z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej), to zgodnie z przepisami art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku, poz. 963 ze zm.), obowiązkowo podległ w tym okresie ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że świadczenie pracy nakładczej
w wymiarze zaledwie jednej godziny tygodniowo, przy równoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, niewątpienie musi zostać uznane za pracę o charterze marginalnym w rozumieniu art. 14 ust. 5b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009, która nie jest brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego. Sąd Okręgowy w pełni podziela przy tym pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 stycznia 2016 roku, III UK 61/15 (LEX nr 1977828), że wprawdzie powyższy przepis został dodany do art. 14 przez art. 2 pkt 2 lit. b) rozporządzenia nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012 roku (Dz.U.UE.L2012.149.4) zmieniającego rozporządzenie z dniem 28 czerwca 2012 roku, jednak również co do stanów faktycznych powstałych przed tą datą byłoby nieracjonalne i sprzeczne z postanowieniami preambuły twierdzenie, że np. praca wykonywana w rozmiarze jednej godziny wyłącza ubezpieczenie z tytułu prowadzonej działalności przykładowo przez 200 godzin miesięcznie w innym państwie Unii Europejskiej.

Bezzasadny jest także zarzut odwołującego o naruszeniu przez organ rentowy przepisu art.10a ust 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej. Z decyzji Nr (...) wydanej w dniu 2 lipca 2013 roku przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. jednoznacznie bowiem wynika, że za prawidłowe uznano stanowisko odwołującego w sprawie braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu pozarolniczej działalności w sytuacji, gdy właściwym ustawodawstwem jest ustawodawstwo słowackie. Słowacka instytucja ubezpieczeniowa nigdy jednak nie objęła odwołującego swoim systemem ubezpieczeń społecznych, wręcz przeciwnie, wydanymi przez siebie wyżej omówionymi decyzjami jednoznacznie stwierdziła, że
w spornych okresach dla odwołującego nie powstało obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i obowiązkowe ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, jako pracownika G. M. – (...) i A. s.r.o.

Na zakończenie zwrócić także należy uwagę na znaną Sądowi z urzędu okoliczność, że po zmianie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez wyeliminowanie „opłacalności” na gruncie ubezpieczeń społecznych
(w rozumieniu możliwości opłacania niskich składek na ubezpieczenia społeczne) zawierania przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą umów
o pracę nakładczą (z wiedzy Sądu wynika, że Z. M. korzystał również z tej możliwości „wyjścia” z obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej), powszechnym zjawiskiem stało się zatrudnianie się przez takie osoby poza granicami kraju
w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej, w znikomym wymiarze czasu pracy, w celu ominięcia przepisów polskiego systemu ubezpieczeń społecznych.
W przypadku Słowacji zjawisko to przybrało charakter tak masowy, że słowacka centrala zakładu ubezpieczeń społecznych (Sociálna poisťovňa centrala) we współpracy z Narodowym inspektoratem pracy (Národnŷ inspektorat práce) przeprowadziła kontrolę u pracodawców, którzy zatrudniają osoby o podejrzanie niskich zarobkach i ze znikomym zobowiązaniem pracy, których celem było sprawdzenie realnego wykonywania pracy przez ich pracowników na terytorium Republiki Słowackiej. W wyniku tejże kontroli stwierdzono, że kilkadziesiąt różnych firm, w tym A. s.r.o. i firma (...) oraz wiele innych mających siedzibę pod tym samym adresem co firma (...) s.r.o., tj. (...), (...) Č., było tzw. firmami skrzynkowymi (schránková firma) i na terenie Republiki Słowackiej nie dochodziło do realnego wykonywania pracy przez ich pracowników i w konsekwencji nie podlegali oni słowackim przepisom ubezpieczeniowym.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił odwołania Z. M. na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. oraz przepisów powołanych
w treści uzasadnienia.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804 ze zm.), przy czym na zasądzoną na rzecz organu rentowego tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwotę 720,00 zł składa się dwukrotność stawki minimalnej określonej
w przywołanym powyżej przepisie, albowiem w istocie wyrok z dnia 28 grudnia 2016 roku dotyczy dwóch odrębnych spraw, zainicjowanych dwoma odwołaniami ubezpieczonego od dwóch różnych decyzji organu rentowego, jedynie ze względów ekonomiki procesowej połączonych do wspólnego rozpoznawania i rozstrzygnięcia.

Dodano: 5 grudnia 2019, Opublikował(a): Karina Zbroińska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Częstochowie
Osoba, która wytworzyła informację: Marzena Górczyńska-Bebłot
Data wytworzenia informacji: 28 grudnia 2016